Staken is een grondrecht. Toch zien we in de praktijk dat het recht op collectieve actie niet absoluut is. Dat blijkt opnieuw uit een recente uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland op 25 juni 2025, waarin de rechter een geplande 24-uursstaking van het grondpersoneel van KLM verbood. Waarom werd deze staking verboden, terwijl het recht om te staken in Europa sterk beschermd is? En hoe verhoudt dit zich tot de recente stakingen bij NS, die wél doorgang vonden?
Recht op stakingen
In Nederland is het recht om te staken gebaseerd op artikel 6, vierde lid van het Europees Sociaal Handvest (ESH). Dit artikel geeft werknemers het recht om collectieve acties te voeren bij belangengeschillen, bijvoorbeeld tijdens cao-onderhandelingen.
Toch is dit recht niet onbeperkt. Artikel G van het ESH maakt beperkingen mogelijk als die maatschappelijk dringend noodzakelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan stakingen die leiden tot ernstige veiligheidsproblemen of volksgezondheidsrisico’s. De rechter moet dan een afweging maken tussen het collectieve belang van de actie en de belangen van bijvoorbeeld veiligheid of openbare orde.
KLM / Vakbonden
In de uitspraak van 25 juni 2025 stond een 24-uursstaking van grondpersoneel van KLM centraal, georganiseerd door vakbonden FNV en CNV. De staking was aangekondigd vlak na de NAVO-top en viel samen met een extreem druk weekend op Schiphol, met ruim 220.000 passagiers op zondag.
Schiphol en KLM stelden dat de staking zou leiden tot onaanvaardbare veiligheidsrisico’s: opstoppingen op airside, gestrande transferpassagiers en overbelasting van douanegebieden. Bovendien gaf de Koninklijke Marechaussee aan onvoldoende capaciteit te hebben om de gevolgen op te vangen. De rechter vond dit overtuigend en stelde dat de veiligheidsrisico’s op dit moment een beperking rechtvaardigen op basis van artikel G ESH.
Op 4 juli 2025 bevestigde de Rechtbank Amsterdam in een andere zaak deze lijn. Dit keer ging het om een aangekondigde 8-uursstaking op 9 juli door de vakbonden. Ook deze werd verboden. De rechter vond dat KLM en Schiphol voldoende aannemelijk hadden gemaakt dat de staking tot substantiële en onaanvaardbare veiligheidsrisico’s zou leiden, waaronder het risico op gestrande reizigers zonder slaapplaatsen en het stilvallen van het vliegverkeer door gebrek aan parkeercapaciteit voor vliegtuigen. Extra zwaar woog mee dat de staking was gepland tijdens het begin van de zomervakantie, met drukbezette vluchten en beperkte omboekmogelijkheden.
Daarmee bevestigt ook deze uitspraak dat het collectieve actierecht onder omstandigheden mag worden beperkt, mits sprake is van een maatschappelijk dringend belang.
Stakingen NS
Opmerkelijk is dat recente stakingen bij de NS, die ook leidden tot grote hinder voor reizigers, wél doorgang vonden. Tegen deze staking is door NS überhaupt geen bezwaar gemaakt. Wat maakt het verschil?
Bij de NS-stakingen was er geen sprake van acute veiligheidsrisico’s of internationale topdrukte. De hinder was groot, maar bleef binnen de perken van wat maatschappelijk aanvaardbaar werd geacht.
Tot slot
Deze zaken laten zien dat het recht om te staken niet absoluut is, vooral niet wanneer de staking plaatsvindt op een moment met verhoogde risico’s voor de veiligheid of openbare orde. Werkgevers die een staking willen verbieden, moeten zwaarwegende belangen aantonen. Tegelijkertijd moeten vakbonden zich bewust zijn van de context en timing van hun acties. Vragen? Neem dan gerust contact op met Michiel Vergouwen, Demi op den Velde of één van onze andere specialisten.
Bronnen:
Rechtbank Noord-Holland 25 juni 2025, ECLI:NL:RBNHO:2025:7017
Rechtbank Amsterdam 4 juli 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:4681
De inhoud van deze blog is actueel op de datum van publicatie, maar het recht is voortdurend in beweging. Voor de meest recente juridische inzichten, neem gerust contact op met ons kantoor via [email protected] of 020 – 676 2500.
