Stel: er verschijnt een video waarin je iets zegt wat je nooit hebt gezegd? Of erger: je wordt naakt afgebeeld, zonder dat je ooit voor deze camera hebt gestaan? Wat kun je daartegen beginnen? In Denemarken zeggen ze nu: het is genoeg geweest. Met een opvallend wetsvoorstel willen ze burgers beter beschermen tegen deepfakes. En dat doen ze via een onverwachte route: het auteursrecht.
Wat is er aan de hand?
Deepfakes – hyperrealistische, AI-gegenereerde beelden – zijn in opmars. Of het nu gaat om een politicus die nepbeleid aankondigt, een BN’er die opduikt in een valse reclamespot, of een onschuldige burger die opduikt in een pornovideo: de schade is vaak groot, terwijl juridische bescherming beperkt blijft. Tot nu.
In Denemarken is recentelijk voorgesteld om het auteursrecht in te zetten om burgers beter te beschermen. Volgens een wetsvoorstel krijgen mensen auteursrecht op hun eigen gezicht, stem en lichaam. Een deepfake maken of verspreiden mag dan alleen met expliciete toestemming van de betrokkene.
Een opmerkelijke case
De aanleiding? Een deepfakevideo waarin de Deense premier zogenaamd aankondigde dat Pasen en Kerst worden afgeschaft. De boodschap was nep, maar het effect was reëel: maatschappelijke onrust en politieke ophef. Voor de Deense minister van Cultuur was het voldoende aanleiding om het juridische kader aan te scherpen. Zijn boodschap: “Mensen kunnen door de digitale kopieermachine worden gehaald. En dat accepteer ik niet”.
Wat doet Nederland (nog) niet?
In Nederland bestaat nog geen vergelijkbaar wetsvoorstel. De bestaande juridische routes zijn versnipperd. Portretrecht biedt alleen bescherming als iemand visueel herkenbaar is. Stemgebruik valt daar niet onder. De AVG beschermt persoonsgegevens, maar kent grenzen. Strafrechtelijke vervolging is vaak traag en beperkt tot de zwaarste gevallen, zoals wraakporno.
Kortom: er zijn juridische middelen, maar ze zijn niet altijd effectief. Vooral de snelheid waarmee deepfakes zich verspreiden, maakt handhaving complex.
Waarom het Deense model interessant is
Het auteursrecht is in de kern bedoeld voor creatieve prestaties. Maar Denemarken wil het nu gaan gebruiken om de menselijke identiteit te beschermen. Door jouw gezicht en stem onder auteursrecht te plaatsen, wordt het juridisch veel eenvoudiger om deepfakes te verbieden of te verwijderen. Zonder toestemming geen deepfake.
Toestemming = de sleutel
Daar draait alles om: expliciete toestemming vooraf. En dat is ook praktisch. Grote platforms als TikTok, Meta en X (voorheen Twitter) kunnen bij upload vragen: “Heb je toestemming?” Als het antwoord nee is, verdwijnt de video uit de stroom.
Satire als uitzondering?
De Denen willen satire en parodie wél toestaan. Maar daar zit meteen een grijs gebied. Want wie bepaalt wat satire is? Elke maker van een deepfake zal roepen dat het ‘een grapje’ was. En dan? Dat blijft ook in Denemarken juridisch spannend.
Tot slot
Het Deense wetsvoorstel is baanbrekend – en tegelijk verrassend eenvoudig. Geen nieuwe wet, geen vage AI-regels, maar een duidelijke auteursrechtelijke bescherming van je gezicht, stem en lichaam. In Nederland lopen partijen als Stop Online Shaming en politici als VVD-Kamerlid Rosemarijn Dral al warm voor een vergelijkbare aanpak.
Of en wanneer zo’n wet hier realiteit wordt? Dat is afwachten. Maar één ding is zeker: in de strijd tegen deepfakes is stilzitten geen optie.
Benieuwd wat jij kunt doen als je wordt geconfronteerd met een deepfake? Of wil je als organisatie weten hoe je je juridische risico’s beperkt? Neem contact op met Thomas van Weeren van DKVA.
Bron:
https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2574932
De inhoud van deze blog is actueel op de datum van publicatie, maar het recht is voortdurend in beweging. Voor de meest recente juridische inzichten, neem gerust contact op met ons kantoor via [email protected] of 020 – 676 2500.