Positie auteurs
wordt sterker

In de bejubelde roman Tsjaikovskistraat 40 van Pieter Waterdrinker, waarin Waterdrinker op bevlogen wijze verhaalt over de moderne geschiedenis van Rusland en zijn eigen leven (in Rusland), geeft de auteur en passant ook een interessant inkijkje in het schrijversbestaan en de (soms) bijkomende juridische strubbelingen met uitgevers.

Aan de hand van een ervaring van Waterdrinker bespreken we de recente vernieuwingen van de Wet auteurscontractenrecht van 2015 (geïmplementeerd in de Auteurswet). Deze wet geeft auteurs (en uitvoerend kunstenaars) een sterkere positie ten opzichte van hun uitgevers en exploitanten; bescherming die zij -blijkens de ervaring van Waterdrinker- goed kunnen gebruiken. Twee belangrijke verbeteringen voor auteurs zijn de non usus-bepaling en de bestseller-bepaling.

Non usus (art. 25e Auteurswet)
Een eerder boek van Waterdrinker, Lenins balsem, werd in 2013 uitgegeven door uitgeverij Prometheus. Het is een publiek geheim dat Waterdrinker niet goed overweg kon met uitgeverij Prometheus. In Tsjaikovskistraat 40 (een sterk autobiografische roman) wordt gesuggereerd dat Prometheus na een aantal drukken van ‘Lenins balsem’ het boek niet meer wilde uitgeven. Het auteursrecht van Waterdrinker werd dus niet geëxploiteerd (non usus). Uiteindelijk kreeg Waterdrinker zijn auteursrechten (die de uitgever “in gijzeling had genomen”) terug en verkaste naar uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. Daar werd ‘Lenins balsem’ in 2017 (honderd jaar na de Russische Revolutie) opnieuw uitgegeven. Het werd een bestseller. De mogelijkheid om een overgedragen auteursrecht terug te krijgen als de uitgever/exploitant het onvoldoende exploiteert, is sinds 2015 opgenomen in de Auteurswet.

Bestseller (art. 25d Auteurswet)
De bestseller-bepaling brengt mee dat auteurs recht hebben op een aanvullende billijke vergoeding wanneer een boek een bestseller wordt. Hierbij wordt gekeken naar de verhouding tussen de vooraf overeengekomen vergoeding en de wederzijdse prestaties van de partijen. Voorheen diende de verhouding ernstig onevenredig te zijn (lees: de uitgever verdient dik aan de bestseller, terwijl de auteur genoegen moet nemen met een vooraf overeengekomen vergoeding). Dit staat niet in verhouding tot de hoge opbrengst. Sinds 2021 hoeft de onevenredigheid niet meer ernstig te zijn. Hierdoor zal er (vermoedelijk) eerder sprake zijn van een situatie die onder de bestseller-bepaling valt. Nieuw is ook dat de maker een bestseller-vergoeding kan claimen bij partijen die de rechten overgedragen hebben gekregen of gelicentieerd hebben gekregen van de oorspronkelijke uitgever.

Vernieuwd auteurscontractenrecht 2021
In 2021 zijn nog enkele andere aspecten van het auteurscontractenrecht gewijzigd. Zo is het toepassingsbereik van het auteurscontractenrecht vergroot (art. 25b Auteurswet). De beschermingsbepalingen van het auteurscontractenrecht zijn van toepassing op overeenkomsten die de exploitatie van auteursrechten tot doel heeft. Voorheen moest dit het hoofddoel zijn. Daarnaast is het begrip billijke vergoeding uitgewerkt (art. 25c Auteurswet). Een andere wijziging in de wet is de transparantieplicht (art. 25ca Auteurswet). Deze houdt in dat de exploitant de auteur jaarlijks moet informeren over de inkomsten, zodat de auteur kan vaststellen of hij in aanmerking komt voor een aanvullende vergoeding. Indien de uitgever de rechten (inmiddels) heeft overgedragen of in licentie heeft gegeven aan een derde, gaat de verplichting om de auteur te informeren over op deze derde.

Tot slot
Benieuwd of deze wijzigingen voor jou relevant zijn? Neem dan gerust contact op met Menno Loos of één van onze andere specialisten.

Bronnen:

1. Waterdrinker, ‘Tsjaikovskistraat 40’, Nijgh & Van Ditmar 2017
2. Langstraat, blog 4 december 2018, (https://www.tjeerdlangstraat.nl/tsjaikovskistraat-40/)
3. Visser, ‘Nieuw auteurscontractenrecht 2021’, NJB 4 juni 2021, afl. 22,1577
4. Huijdink, Boekenpodcast Het verhaal (https://soundcloud.com/user-700620552/pieter-waterdrinker-over-zijn-roman-tjaikovskistraat-40)