Nieuwe omgevingswet: we gaan het samen doen

Begin 2024 is de nieuwe Omgevingswet ingevoerd. Deze wet gaat over -de naam zegt het al- de omgeving. Denk aan de inrichting van een wijk en de stad. Waar komen parkeerplaatsen, waar komen nieuwe woningen, welk gebied wordt autovrij? Dat soort zaken. Onbewust heeft iedereen er dus mee te maken. De grootste veranderingen van de nieuwe omgevingswet zullen we in een serie blogs bespreken. In deze eerste blog speelt ‘de participatieverplichting voor burgers en bedrijven’ de hoofdrol. Als je goed meedoet, krijg je eerder een vergunning. Kun je participeren leren?

Participatie
Participatie is één van de pijlers van de nieuwe Omgevingswet. Participatie moet ervoor zorgen dat burgers al in een vroeg stadium geïnformeerd worden over nieuwe projecten in hun omgeving. Zo zijn ze snel in de gelegenheid hun mening te geven. Dit moet zorgen voor een verbeterde besluitvorming én, niet onbelangrijk, een groter draagvlak bij omgevingsprojecten.

Onder de nieuwe Omgevingswet wordt de verantwoordelijkheid voor participatie niet alleen bij overheden (de gemeente, de provincie) gelegd. Ook burgers en bedrijven kunnen aan participatie doen bij de aanvraag van een omgevingsvergunning. In sommige gevallen geldt zelfs een verplichting om aan participatie te doen bij een vergunningsaanvraag. Deze verplichting in 2 gevallen:
1) wanneer de aanvraag van een omgevingsvergunning in strijd is het omgevingsplan (vroeger bekend als het bestemmingsplan);
2) als de gemeente bepaalt dat participatie verplicht is.

Lijst gevallen verplichte participatie
De gemeenteraad kan een lijst opstellen van gevallen waarin participatie verplicht is. Het blijkt dat gemeenteraden hier verschillend mee omgaan. De gemeenteraad van Amsterdam heeft participatie verplicht gesteld voor álle gevallen waarin sprake is van strijd met het omgevingsplan. Rotterdam daarentegen, doet dit alleen bij specifieke gevallen. Per gemeente moet dus goed worden bekeken voor welke gevallen participatie verplicht is. Let op: de verplichting geldt uitsluitend als de omgevingsactiviteit in strijd is met het omgevingsplan.

Hoe participeer je eigenlijk?
Participatie is -grappig genoeg- vormvrij (art. 7.4 omgevingsregeling). Participatie mag dus op de manier zoals de aanvrager dat zelf wil. Wellicht een handtekeningenactie of een online petitie? Dit zorgt soms voor vreemde situaties. De gemeente wil verplichte participatie, maar kan wettelijk gezien geen eisen stellen hoe de participatie eruit ziet.

Het is voorstelbaar dat gemeenten op een gegeven moment zullen aangeven op welke manier zij wensen dat de participatie vorm krijgt. Gelukkig kan een omgevingsvergunning niet geweigerd worden, op de grond dat de participatie niet is vormgegeven, zoals een gemeente dat wilde. Echter, het is altijd wel verstandig mee te werken met de gemeente. Uiteindelijk ben je als aanvrager toch afhankelijk van de gemeente om een omgevingsvergunning te verkrijgen.

Tot slot
Goede participatie kan dus helpen bij het verkrijgen van een omgevingsvergunning. Je kan bezwaren van omwonenden eerder tackelen en de gemeente al in het voortraject overtuigen. Ergo: als je netjes meedoet, krijg je eerder een vergunning. Welke waarde gemeenten zullen hechten aan participatie moet zich nog uitkristalliseren. De nieuwe omgevingswet is immers net een paar maanden oud. Nu al vragen over participatie? Neem gerust contact op met Meena Kashyap, Hielke Hilberts of één van onze andere specialisten.