Concurrentiebeding (te) ouderwets?

Het concurrentiebeding stamt uit 1907 en is sindsdien eigenlijk vrijwel nooit meer veranderd*. Vorig jaar was 37% van de werknemers in Nederland gebonden aan een concurrentiebeding. Dit percentage was in 2015 nog 19%. Een steeds grotere groep van de beroepsbevolking wordt dan ook beperkt in de vrijheid van arbeidskeuze. Is het concurrentiebeding eigenlijk nog wel van deze tijd als je denkt aan een krappe arbeidsmarkt en een snelle, digitale samenleving? In deze blog lees je de laatste ontwikkelingen en die zijn verrassend.

Concurrentiebeding in het kort
Een werkgever kan een concurrentiebeding met een werknemer afspreken, zodat de werknemer een bepaalde periode (meestal 1 of 2 jaar) na het dienstverband niet mag werken bij een concurrent. Het doel? Het beschermen van de concurrentiepositie van de oude werkgever. Dit is een wettelijk toegestane inperking van de vrije arbeidskeuze van de werknemer.

Concurrentiebeding en de toekomst
De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het concurrentiebeding in het vizier. Men ziet namelijk dat het gebruik van het concurrentiebeding zó breed is, dat het tot een ongerechtvaardigde beperking van de noodzakelijke arbeidsmobiliteit kan leiden. Veel werkgevers gebruiken graag een concurrentiebeding, omdat de drempel erg laag is. Het wordt bij wijze van automatisme opgenomen. Zo’n 35% van de werkgevers heeft zelfs aangegeven het beding te gebruiken om schaars personeel vast te houden. Hier is het beding niet voor bedoeld en uit de jurisprudentie blijkt ook dat het concurrentiebeding op deze grond vrijwel nooit standhoudt. Echter, de bal ligt altijd bij de werknemer. Die deinzen vaak terug voor juridische procedures, omdat ze tijdrovend en duur zijn.

Juridisch experts en vakbonden zien ook dat het concurrentiebeding vaak wordt ingezet als onderhandelingsmiddel bij exitgesprekken (waarbij bijv. resterende vakantiedagen, vakantiegeld of andere zaken uitgeruild worden tegen het niet effectueren van het concurrentiebeding). Ook hiervoor is het beding niet bedoeld.

Concurrentiebeding en krappe arbeidsmarkt
Op 17 juni 2022 oordeelde de Hoge Raad over het concurrentiebeding in een krappe arbeidsmarkt. Een vrachtwagenchauffeur had een concurrentiebeding. Begin 2020 wisselde hij van werkgever en ging hij voor ‘een concurrent’ rijden. De oude werkgever wilde dat hij gedurende de looptijd van het beding niet zou rijden (tot 2022) én dat hij een contractuele boete zou betalen (€ 500,- per dag). De werknemer wilde vernietiging van het concurrentiebeding. Wiens belang was groter?

De kantonrechter gaf de werkgever gelijk. Het belang van de werkgever was “het waarborgen van de continuïteit van de bedrijfsvoering. Als gediplomeerde medewerkers overstappen, komt de continuïteit in gedrang omdat de arbeidsmarkt krap is.” Het concurrentiebeding bleef in stand. Het Hof ging echter met de werknemer mee. Het hof zei (kort) “dat het concurrentiebeding bedoeld was om opgebouwde knowhow en goodwill van de werkgever te beschermen. En niet om werknemers -tegen hun zin in- langer te binden wegens een krappe arbeidsmarkt.” Het concurrentiebeding werd geschorst.

De Hoge Raad moest eraan te pas komen. Die zei dat een concurrentiebeding (gedeeltelijk) kan worden vernietigd als een werknemer door dat beding onbillijk wordt benadeeld. In die belangenafweging speelt het geen rol dat de werkgever tijd nodig heeft om in een krappe arbeidsmarkt vervangend personeel te vinden. Het oordeel van het Hof bleef ongewijzigd. De chauffeur werd niet gebonden door het concurrentiebeding.

Tijd voor wat nieuws?
Er is veel draagvlak om het concurrentiebeding te herzien, waarbij nog verschillend wordt gedacht over de manier waarop. Te denken valt aan een beperking van de maximale duur en het verplicht expliciteren/motiveren van het geografisch bereik. Ook wordt aan een verplichte vergoeding gedacht bij de inroeping van het beding of bij het afspreken ervan (signing fee). Na de zomer van 2022 verwacht de minister met meer informatie en verdere stappen te komen. Nu al meer weten over concurrentiebedingen? Neem dan gerust contact op met Michiel Vergouwen, Felix Chorus of één van onze andere specialisten.

Bronnen:
– Hoge Raad 17 juni 2022, ECLI:NL:HR:2022:894
– https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/02/25/kamerbrief-beleidsopties-concurrentiebeding
– * met de invoering van de WWZ in 2015 kwam er wel een motiveringsplicht voor concurrentiebedingen bij contracten voor bepaalde tijd. Zonder motivering is een concurrentiebeding niet langer geldig bij een contract voor bepaalde tijd.